کارآفرینی و راه‌اندازی استارتاپ در عمان 2025 | قوانین و مراحل ثبت شرکت

در دنیای امروز، اکوسیستم کارآفرینی و استارتاپی عمان نقشی کلیدی در تحول ساختار اقتصادی، اجتماعی و فناورانه این کشور ایفا می‌کند. دولت عمان با اتخاذ سیاست‌های مدرن و رو به آینده، در سال‌های اخیر برنامه‌های گسترده‌ای را برای جذب کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و متخصصان بین‌المللی به منظور متنوع‌سازی اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی پیاده‌سازی کرده است. این تحولات، عمان را به یکی از جذاب‌ترین مقاصد برای کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‌وکار در منطقه خاورمیانه بدل کرده است. تغییرات در مقررات سرمایه‌گذاری، ایجاد مناطق آزاد، اعطای معافیت‌های مالیاتی و حمایت از فین‌تک‌ها و کسب‌وکارهای نوپا، همگی نشان‌دهنده اراده قوی کشور برای تبدیل شدن به مرکز نوآوری منطقه است.

این مقاله با هدف ارائه تصویری جامع و به‌روز، به بررسی فرصت‌های بازار عمان برای استارتاپ‌ها، فرآیندها و الزامات ثبت شرکت، سیاست‌ها و حمایت‌های دولتی، نقش شتابدهنده‌ها و مراکز رشد، منابع مالی و سرمایه‌گذاران خطرپذیر، چالش‌ها و موانع موجود، و روندهای کلیدی اکوسیستم استارتاپی عمان می‌پردازد. همچنین با تحلیل چشم‌انداز 2040 عمان، تاثیر این سند راهبردی بر توسعه استارتاپ‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد. 

اکوسیستم کارآفرینی و استارتاپ عمان

مختصات اکوسیستم استارتاپی عمان

اکوسیستم کارآفرینی عمان در دهه گذشته دستخوش دگرگونی‌های بنیادینی شده است. دولت عمان با هدف تحقق چشم‌انداز 2040 و پاسخگویی به نیازهای اقتصاد دیجیتال، محیطی رقابتی و شفاف برای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی استارتاپ‌ها فراهم کرده است. در جدیدترین رده‌بندی‌های منطقه‌ای، عمان در میان ده کشور برتر خاورمیانه از منظر حمایت از کسب‌وکارهای نوپا قرار گرفته است. دلایل این جایگاه را می‌توان در حضور بازیگران متنوع (دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها، شتاب‌دهنده‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر)، سطح بالای آموزش و رشد فرهنگ کارآفرینی دانست.

در شهرهای بزرگ همچون مسقط، صلاله و صحار، خوشه‌های استارت‌آپی یا همان Start-up Clusters شکل گرفته‌اند. به ویژه حوزه‌های سلامت دیجیتال، فین‌تک، لجستیک، گردشگری هوشمند و انرژی‌های تجدیدپذیر شاهد بیشترین فعالیت هستند. زیرساخت‌های نرم‌افزاری، دسترسی به اینترنت پرسرعت و رشد ارتباط میان بازیگران کلیدی، اکوسیستم فعالی برای خلاقیت و نوآوری پدید آورده است.

بازیگران کلیدی اکوسیستم

در اکوسیستم استارتاپی عمان، نقش دولت به واسطه نهادهایی مانند وزارت بازرگانی، وزارت فناوری اطلاعات، سازمان سرمایه‌گذاری عمان (OIA) و همچنین مرکز پرتک (Portek) بسیار پررنگ است. در کنار آن‌ها صندوق سرمایه‌گذاری عمان (Oman Technology Fund)، شتابدهنده‌هایی نظیر Oman Accelerators، و مراکزی چون Oman Tech Hub پلتفرم‌های حمایتی جهت رشد استارتاپ‌ها فراهم می‌کنند. دانشگاه سلطان قابوس و بعضی مراکز علمی دیگر نیز بستری برای تولید ایده و پرورش منابع انسانی خلاق به وجود آورده‌اند.

نمودار روابط بازیگران اکوسیستم عمان:

همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود، اکوسیستم عمان پویا و متشکل از چندین رکن اساسی است. تعامل رو به افزایش میان این بخش‌ها به رشد سریع‌تر استارتاپ‌ها و افزایش احتمال موفقیت در تجاری‌سازی ایده‌های نو منجر شده است.

فرصت‌های بازار عمان برای استارتاپ‌ها

تحلیل فرصت‌های کلیدی در عمان

عمان با مزیت جغرافیایی، امنیت سیاسی و اقتصادی، جمعیت جوان و بازار مصرف نوظهور، بستری کم‌نظیر برای حضور و گسترش استارتاپ‌ها محسوب می‌شود. تنوع بخش‌های اقتصادی، سیاست‌های معافیت مالیاتی، سادگی در فرآیندهای ثبت شرکت و شفافیت حقوقی از جمله عواملی هستند که سبب شده عمان یکی از جذاب‌ترین مقصدهای کارآفرینی منطقه لقب بگیرد.

• بخش لجستیک و ترانزیت: به دلیل موقعیت استراتژیک عمان در همسایگی خلیج فارس، دریای عمان و دریای عرب، این کشور به عنوان دروازه ورود کالا به بازارهای آسیایی و آفریقایی مطرح بوده و بخش لجستیک، پایانه‌های بندری و استارتاپ‌های حمل و نقل هوشمند از بالاترین بازدهی برخوردارند.
• فین‌تک و خدمات مالی دیجیتال: تغییرات مقررات بانکی و ورود سندباکس‌های نظارتی، رشد استارتاپ‌های مالی و فناوری بانکی (فین‌تک) را شتاب بخشیده است. حمایت بانک مرکزی و اعطای مجوزهای جدید نیز نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند.
• گردشگری هوشمند و اکوتوریسم: عمان با طبیعت منحصربه‌فرد (کوه‌ها، سواحل و صحراها) و بکر بودن بخش عمده‌ای از جاذبه‌های طبیعی، فرصت‌هایی عالی برای پلتفرم‌های گردشگری دیجیتال و ارائه خدمات نوین به گردشگران خارجی و داخلی فراهم کرده است.
• بهداشت و سلامت دیجیتال: افزایش تقاضا برای خدمات سلامت مبتنی بر فناوری و اپلیکیشن‌های پزشکی پس از همه‌گیری کرونا، زمینه را برای ورود استارتاپ‌های فعال در حوزه سلامت دیجیتال باز کرده است.
• انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع: پروژه‌های نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و توسعه حمل‌ونقل پاک فرصت سرمایه‌گذاری و حضور استارتاپی بزرگی ایجاد نموده است.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری به تفکیک زمینه

این جدول به خوبی تنوع فرصت‌های بخش‌های مختلف اقتصادی عمان را برای استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد. توجه ویژه به بخش‌های لجستیک، فین‌تک و گردشگری، با پشتوانه سیاست‌های دولتی و تقاضای بازار، زمینه‌ساز موفقیت استارتاپ‌ها در این کشور است.

مراحل ثبت و راه‌اندازی استارتاپ در عمان

فرآیند گام‌به‌گام ثبت و راه‌اندازی شرکت

شکل‌گیری و ثبت استارتاپ در عمان، فرآیندی ساختارمند، ساده و شفاف دارد. دولت با هدف جذب سرمایه‌گذاران خارجی، بوروکراسی اداری را به شکل چشمگیری کاهش داده و استفاده از خدمات الکترونیک را همه‌گیر ساخته است. مراحل کلیدی ثبت شرکت در عمان را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:

در کنار این مراحل، استفاده از سامانه الکترونیکی «انفاذ» (Invest Easy) بخش عمده‌ای از مراحل ثبت را بدون نیاز به حضور فیزیکی تسهیل می‌کند.

نکات کلیدی فرآیند ثبت استارتاپ در عمان

• انتخاب نوع شخصیت حقوقی: استارتاپ‌ها اغلب به صورت شرکت با مسئولیت محدود (LLC) یا شرکت شخصی فعالیت می‌کنند. نوع حقوقی شرکت تاثیر مستقیمی بر سطح مسئولیت، اخذ وام و ثبت اقامت دارد.
• سهام‌دار خارجی: امکان ثبت شرکت با مالکیت ۱۰۰٪ خارجی در بیشتر زمینه‌ها، به خصوص در مناطق آزاد وجود دارد، هرچند برای برخی حوزه‌های استراتژیک باید حداقل شریک محلی معرفی شود.
• حداقل سرمایه: ورود به بازار عمان نیازمند حداقل سرمایه برای ثبت شرکت است که بسته به نوع شرکت و حوزه فعالیت متفاوت است (بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰۰ ريال عمانی).
• اخذ مجوزهای خاص: برخی فعالیت‌ها (آی‌تی، سلامت، مواد غذایی و...) نیازمند تاییدیه‌های وزارت مربوطه یا نهادهای محلی است.
• اقامت کارآفرینی: ثبت شرکت به دارنده آن و اعضای خانواده امکان دریافت اقامت کاری عمان را می‌دهد که این موضوع بر جذابیت ثبت شرکت به ویژه برای کارآفرینان خارجی می‌افزاید.
• مدارک مورد نیاز: پاسپورت معتبر، قرارداد اجاره آدرس شرکتی، برنامه کسب‌وکار (در برخی حوزه‌ها)، معرفی حساب بانکی و اساسنامه از الزامات ثبت هستند.

چارچوب قانونی و مقررات سرمایه‌گذاری

نظام حقوقی عمان برای سرمایه‌گذاری خارجی، به ویژه پس از اصلاحات سال‌های اخیر و ابلاغ قانون شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری جدید، بسیار شفاف و حمایت‌گر است. چکیده اصلی قوانین به شرح زیر است:

• قانون شرکت‌های تجاری ۲۰۱۹: تغییرات گسترده نظیر حذف محدودیت مالکیت خارجی در حوزه‌های غیر استراتژیک، تسهیل انتقال سهام و کاهش سقف سرمایه اولیه.
• قانون سرمایه‌گذاری خارجی: تضمین انتقال سود و سرمایه، امکان استفاده از خدمات داوری بین‌المللی و حداقل دخالت دولت در فعالیت‌های شرکت.
• معافیت‌های مالیاتی و گمرکی برای استارتاپ‌هایی که در مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی ثبت می‌شوند.
• نظام حمایتی برای اقامت ویژه (Investor Residency Program): صدور اقامت بلندمدت برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران خارجی.

این مجموعه قوانین، محیطی جذاب و رقابتی را برای جذب استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای خلاق خارجی در عمان فراهم آورده است.

چند نمونه از استارتاپ‌های موفق عمانی

🚍 e-Mushrif

یکی از شناخته‌شده‌ترین استارتاپ‌های عمانی است که در حوزه اینترنت اشیاء (IoT) فعالیت می‌کند. ایده‌ی اصلی آن هوشمندسازی حمل‌ونقل مدارس بود؛ دستگاه‌هایی روی اتوبوس‌ها نصب می‌شوند تا والدین و مدارس بتوانند مسیر و امنیت دانش‌آموزان را رصد کنند. این استارتاپ در سال ۲۰۱۹ موفق شد بیش از یک میلیون دلار سرمایه جذب کند و بعدها سرمایه‌گذاری‌های بیشتری تا ۲.۳ میلیون دلار دریافت کرد. e-Mushrif اکنون خدمات خود را به حوزه‌های دیگر حمل‌ونقل نیز گسترش داده است.

🍔 Akeed

یک استارتاپ موفق در حوزه تحویل غذا و خدمات آنلاین است که توانسته بازار عمان را متحول کند. Akeed با تمرکز بر رستوران‌های محلی و تجربه کاربری ساده، به سرعت به یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های سفارش غذا در عمان تبدیل شد. این شرکت با جذب سرمایه و همکاری با برندهای بزرگ توانسته سهم قابل توجهی از بازار را به دست آورد و در رقابت با بازیگران منطقه‌ای مثل Talabat جایگاه خود را تثبیت کند.

💳 Mala’a

Mala’a یک استارتاپ فین‌تک عمانی است که روی مدیریت مالی شخصی و اعتبارسنجی دیجیتال تمرکز دارد. این پلتفرم به کاربران کمک می‌کند تا هزینه‌ها، درآمدها و اهداف مالی خود را مدیریت کنند و در عین حال ابزارهایی برای بانک‌ها و مؤسسات مالی جهت ارزیابی اعتبار مشتریان فراهم می‌آورد. Mala’a با توجه به نیاز روزافزون به خدمات مالی دیجیتال در عمان، توانسته جایگاه ویژه‌ای در اکوسیستم استارتاپی این کشور پیدا کند.

🛒 Behar

Behar یک استارتاپ عمانی در حوزه تجارت الکترونیک و صنایع دستی است که با هدف معرفی و فروش محصولات محلی عمان به بازارهای داخلی و بین‌المللی راه‌اندازی شد. این پلتفرم بستری برای هنرمندان و تولیدکنندگان محلی فراهم کرده تا محصولات خود را به‌صورت آنلاین عرضه کنند. Behar علاوه بر حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، به معرفی فرهنگ و هنر عمان در سطح جهانی کمک کرده است.

حمایت‌های دولتی و بخش خصوصی از استارتاپ‌ها

سیاست‌های حمایتی دولت عمان

دولت عمان با درک نقش کلیدی استارتاپ‌ها در تنوع‌بخشی به اقتصاد، مجموعه‌ای از حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم را برای بنیان‌گذاران کسب‌وکارهای نوین فراهم آورده است. مهم‌ترین سیاست‌های حمایتی عبارت‌اند از:

• حمایت مالی و تسهیلات کم‌بهره: دولت عمان تسهیلات بانکی با نرخ سود پایین و نیز کمک‌هزینه‌های بلاعوض به برخی استارتاپ‌ها در زمینه‌های اولویت‌دار (فین‌تک، سلامت و گردشگری) اعطا می‌کند.
• برنامه گرنت و سوبسید: اعطای وام، گرنت و جوایز نقدی به استارتاپ‌ها و کارآفرینان برتر براساس طرح‌های ملی مانند Oman Tech Fund.
• برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی: دولت در قالب برنامه‌هایی همچون National Youth Program for Skills Development دوره‌های جامع آموزش کارآفرینی، دیجیتال‌مارکتینگ، مدیریت منابع انسانی و فنی اجرا می‌کند.
• اختصاص فضای کار اشتراکی: در شهرهای عمان، فضاهای کار اشتراکی دولتی و نیمه‌دولتی با تجهیزات روز و هزینه پایین در اختیار استارتاپ‌ها قرار گرفته تا امکان همکاری و رشد سریع‌تر مهیا شود.
• حمایت در بازارهای هدف و صادرات: فراهم آوردن تسهیلات گمرکی، حمایت صادراتی و خدمات مشاوره‌ای جهت ورود کسب‌وکارهای نوپا به بازار کشورهای حوزه شورای همکاری خلیج فارس و شرق آفریقا از دیگر اقدامات دولت است.

نقش شتابدهنده‌ها، مراکز رشد و بخش خصوصی

در کنار حمایت‌های دولتی، شتابدهنده‌های بخش خصوصی و مراکز رشد نقش محوری در رشد، شبکه‌سازی، آموزش و منتورینگ استارتاپ‌ها در عمان ایفا می‌کنند. برخی از مسیرهای حمایت این نهادها عبارتند از:

از جمله مشهورترین شتابدهنده‌ها و مراکز رشد می‌توان به Oman Accelerators، Riyada، و Oman Tech Fund اشاره کرد که نقش کلیدی در رشد استارتاپ‌های موفق عمانی داشته‌اند. ایجاد شبکه‌های تخصصی بین کارآفرینان داخلی و بین‌المللی، دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر و ترغیب مهاجرت کارآفرینان متخصص به عمان از اهداف مهم این مراکز است.

منابع مالی و سرمایه‌گذاران خطرپذیر

فراهم بودن منابع مالی گسترده یکی از نقاط قوت اکوسیستم عمان است. علاوه بر حمایت‌های مالی دولت، حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital)، سرمایه‌گذاران فرشته (Angel Investor) و شرکت‌های سرمایه‌گذاری محلی و خارجی، دسترسی به منابع مالی برای رشد و گسترش استارتاپ‌ها را تسهیل می‌کند.

• Oman Technology Fund (OTF) :  بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر عمان که به استارتاپ‌های فناوری‌محور سرمایه مرحله بذری، رشد و توسعه اعطا می‌کند.
• برنامه‌های SME Development Fund : این صندوق‌ها با هدف حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نقش موثری در پوشش سرمایه اولیه ایفا می‌کنند.
• سرمایه‌گذاران خصوصی داخلی و خارجی: به دلیل بستر امن حقوقی عمان، سرمایه‌گذاران از کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی آسیا و اروپا مشتاق سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های برتر عمانی هستند.

رشد تعداد استارتاپ‌هایی که توانسته‌اند سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجه جذب کنند، انعکاس‌دهنده جذابیت فضای کارآفرینی عمان مخصوصا پس از اصلاح قوانین سرمایه‌گذاری است. برخی از موفق‌ترین نمونه‌ها در حوزه‌های فین‌تک، لجستیک و سلامت دیجیتال فعال هستند، که اغلب شتابدهنده‌های داخلی نقش پل و تسهیلگر این ارتباط‌ها را برعهده داشته‌اند.

مناطق آزاد و معافیت‌های مالیاتی

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های بازار استارتاپی عمان، وجود مناطق آزاد تجاری و صنعتی با سیاست‌های تشویقی گسترده است. مناطق آزاد بندر دقم، صحار، صلاله و Knowledge Oasis Muscat (کوم) بیشترین استقبال را در میان کارآفرینان به خود اختصاص داده‌اند.

مزایای مناطق آزاد عمان برای استارتاپ‌ها

• معافیت کامل یا بلندمدت از مالیات بر درآمد و سود (۱۰ تا ۳۰ سال)
• عدم محدودیت انتقال سود و اصل سرمایه به خارج از کشور
• انجام ۱۰۰٪ مالکیت خارجی شرکت
• امکان واردات مواد اولیه و تجهیزات بدون پرداخت عوارض گمرکی
• استفاده از زیرساخت‌های پیشرفته و خدمات لجستیکی بین‌المللی
• وجود نظام داوری و حمایت حقوقی بین‌المللی

جدول اصلی‌ترین مناطق آزاد عمان و مزایای آن‌ها:

ثبت استارتاپ در این مناطق علاوه بر استفاده از معافیت‌های گسترده حقوقی و مالیاتی، امکان رشد سریع‌تر، جذب سرمایه‌گذار خارجی و دسترسی آسان به بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. این عوامل، مناطق آزاد عمان را به هاب تخصصی استارتاپ‌های بین‌المللی منطقه بدل ساخته است.

چالش‌ها و موانع پیش روی کارآفرینان در عمان

چالش‌های قانونی و اجرایی

علی‌رغم سیاست‌های حمایتی و سهولت معظم فرآیندها، برخی موانع و چالش‌ها همچنان فراروی اکوسیستم کارآفرینی عمان باقی است. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت‌اند از:

• بوروکراسی اداری در برخی مجوزهای تخصصی: اگرچه فرآیند ثبت شرکت تسهیل یافته، در برخی حوزه‌های خاص مانند سلامت، آی‌تی و مالیات، اخذ مجوزهای تخصصی طولانی‌تر و پیچیده‌تر است.
• عدم شفافیت در برخی مقررات محلی: گاه تفاوت برداشت نهادهای ناظر باعث طولانی شدن پردازش مدارک یا تفسیرهای سلیقه‌ای می‌شود.
• فرهنگ کار و سنت‌های اداری: در برخی موارد، فرهنگ محافظه‌کارانه در نظام اداری و پذیرش تغییرات از سوی برخی مدیران بخش‌های دولتی باعث کندی نوآوری می‌شود.
• دسترسی به نیروی انسانی ماهر: با وجود پیشرفت‌های صورت گرفته، کمبود نیروی متخصص به ویژه در فناوری‌های پیشرفته و برنامه‌نویسی همچنان یکی از موانع کلیدی رشد سریع استارتاپ‌هاست.

چالش‌های مالی و شبکه‌سازی

در بخش تامین مالی یکی از دغدغه‌های اصلی کارآفرینان، رقابت برای جذب سرمایه اولیه (Seed Fund) و نیز پیدا کردن شریک تجاری یا سرمایه‌گذار فناور است. بخش زیادی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری عمانی هنوز تمایل به کسب‌وکارهای سنتی و کم‌ریسک دارند و جذب سرمایه برای ایده‌های نوآورانه نیازمند ارائه مدارک و بیزینس پلن دقیق‌تر است. هم‌چنین، هنوز شبکه‌سازی بین استارتاپ‌ها و شرکت‌های بزرگ نیاز به توسعه بیشتر دارد. نبود شفافیت کافی در برخی فرآیندهای جذب سرمایه خارجی نیز گاه موجب بی‌اعتمادی شده است.

چالش‌های فرهنگی و قوانین مهاجرت

بعضی از کارآفرینان خارجی در مراحل اولیه با تفاوت‌های فرهنگی و قوانین کارگری خاص عمان (مانند ضرورت استخدام درصد مشخصی نیروی عمانی) مواجه می‌شوند که لازم است از ابتدا برای آن برنامه‌ریزی کنند. همچنین مقررات مربوط به ویزا و اقامت دائم، اگرچه در سال‌های اخیر تسهیل شده، نیاز به تکمیل دقیق مدارک و رعایت معیارهای خاص دارد. محدودیت صدور مجوز در برخی حوزه‌ها برای اتباع خاص، چالش فرهنگی دیگری است که کارآفرینان باید از آن آگاه باشند.

چالش رقابت منطقه‌ای

رقابت شدید با کشورهای همجوار چون امارات و قطر نیز یکی از مهم‌ترین چالش‌های استارتاپ‌های فعال در عمان است. بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ و استارتاپ‌های بین‌المللی ابتدا امارات را به جهت تنوع بازار، زیرساخت‌های بالاتر و دسترسی سریع به بازارهای جهانی انتخاب می‌کنند. عمان برای جلب توجه این گروه‌ها، باید سیاست‌های حمایتی و زیرساخت‌های خود را همچنان توسعه دهد.

روندها و تحولات اکوسیستم استارتاپی عمان در سال‌های اخیر

تحولات کلیدی

در سال‌های اخیر اکوسیستم استارتاپی عمان با ورود بازیگران جدید، اطلاع‌رسانی گسترده و گسترش خدمات الکترونیکی تحولی بنیادین یافته است. مهم‌ترین تحولات عبارت‌اند از:

• افزایش چشمگیر تعداد استارتاپ‌های ثبت شده: طبق گزارش‌های رسمی، میزان ثبت استارتاپ‌ها در عمان بین سال‌های 2020 تا 2024 بیش از دو برابر رشد داشته است و حوزه‌هایی چون فین‌تک، خدمات آنلاین و گردشگری هوشمند بالاترین نرخ رشد را تجربه کرده‌اند.
• ورود بانک‌ها و نهادهای مالی به حوزه فین‌تک: بانک مرکزی عمان با هدف توسعه خدمات پرداخت الکترونیک، سندباکس فین‌تک و برنامه مجوزدهی خاص را پیاده‌سازی کرده‌است، که به رشد استارتاپ‌های بانکی، کیف‌پول دیجیتال و پرداخت‌های بین‌المللی منجر شده و ورود بازیگران بین‌المللی را تسهیل کرده است.
• توسعه مناطق آزاد و شهرک‌های فناوری: با راه‌اندازی مناطق آزاد جدید و توسعه زیرساخت‌های فنی (به ویژه در Knowledge Oasis مسقط)، عمان توانسته سهم قابل توجهی در مهاجرت استارتاپ‌های خارجی کسب نماید.
• شکوفایی مراکز شتابدهی و رشد: تعداد مراکز شتابدهنده و فضاهای کار اشتراکی بیش از پیش افزایش یافته و خدمات مشاوره‌ای، آموزشی و تجاری‌سازی را به استارتاپ‌ها عرضه می‌کنند.
• رشد فزاینده نقش زنان کارآفرین: مشارکت زنان عمانی در اکوسیستم استارتاپی سیر صعودی داشته و دولت با تخصیص گرنت‌های ویژه، نقش آنان در کارآفرینی را تقویت می‌نماید.
• گسترش اکوسیستم سرمایه‌گذاری خطرپذیر: تعداد سرمایه‌گذاران خطرپذیر داخلی و بین‌المللی و حجم سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها به شکل محسوسی افزایش یافته است.

تغییرات فرهنگ کارآفرینی و شبکه‌سازی اجتماعی

در یک دهه گذشته، با آموزش گسترده در دانشگاه‌ها و برنامه‌های عمومی، فرهنگ کارآفرینی و پذیرش ریسک میان جوانان عمانی تقویت شده است. شبکه‌های اجتماعی بومی و کلاب‌های کارآفرینی دانشگاهی، به بستری برای معرفی ایده‌های نو و ایجاد جامعه فعال استارتاپی تبدیل شده‌اند. پویایی بیشتر رویدادهای Demo Day و اتصال به اکوسیستم‌های کارآفرینی منطقه‌ای (مانند عربستان و امارات)، اهمیت شبکه‌سازی اجتماعی را دوچندان کرده است.

تأثیر چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰ بر استارتاپ‌ها

معرفی سند چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰

سند چشم‌انداز 2040 عمان (Oman Vision 2040) یک برنامه کلان ملی است که هدف اصلی آن تنوع‌بخشی به ساختار اقتصادی، افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان و تبدیل عمان به قطب نوآوری منطقه‌ای می‌باشد. این سند بر توسعه فناوری‌های نو، رشد اقتصاد دیجیتال و ارتقاء سطح کارآفرینی داخلی و بین‌المللی تأکید فراوان دارد.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، برنامه 2040 محورهای زیر را به طور خاص مدنظر قرار داده است:

• تسهیل در راه‌اندازی و رشد استارتاپ‌های فناورانه
• افزایش سهم صادرات غیرنفتی تا سال 2040
• سرمایه‌گذاری گسترده در آموزش عالی و مهارت‌های نوین
• توسعه مناطق آزاد و اکوسیستم‌های نوآوری دیجیتال
• جذب استعدادها و نخبگان خارجی
• تسریع دیجیتالی‌سازی خدمات دولتی و کسب‌وکارها.

فرصت‌های حاصل از اجرای چشم‌انداز 2040

اجرای این سند باعث رشد شتابان زیرساخت‌های کارآفرینی و فناوری، توسعه مناطق آزاد جدید، افزایش بودجه مراکز شتابدهندگی، و تسهیل مهاجرت کارآفرینان با اقامت بلندمدت می‌شود. برای استارتاپ‌ها، این اقدامات به معنای دسترسی آسان به جذب سرمایه، افزایش بازارهای هدف و کاهش کاغذبازی‌های اداری است. هم‌چنین، ایجاد پل ارتباطی اکوسیستم عمان با بازارهای آفریقایی و آسیایی، فضای مناسبی برای استارتاپ‌هایی که به دنبال ورود به بازارهای جدید هستند فراهم می‌آورد.

فرصت‌های تخصصی در بخش‌های استراتژیک

بخش فین‌تک و مالی

در سال‌های اخیر با رشد خدمات بانکداری باز، پرداخت الکترونیک و ارزهای دیجیتال، فین‌تک به یکی از بزرگترین فرصت‌ها برای بنیان‌گذاران استارتاپی بدل شده است. بانک مرکزی عمان با ایجاد سندباکس مقرراتی، فضا را برای توسعه محصولات نوآورانه فراهم نموده. اعطای مجوز به استارتاپ‌های تازه‌کار، اجرای آزمون‌های پایلوت و تسهیل ورود به بازار از جمله این اقدامات است. خدماتی مانند کیف پول دیجیتال، تسهیلات اعتباری هوشمند و پلتفرم انتقال پول بین‌المللی بیشترین جذب سرمایه را داشته‌اند.

گردشگری هوشمند و اکوتوریسم

ترکیب جاذبه‌های طبیعی (کوه، دریا، صحرای بکر) با رشد اپلیکیشن‌های رزرواسیون، اتوماسیون تور و خدمات دیجیتال سفارشی، بازار گردشگری عمان را به گزینه‌ای جذاب برای استارتاپ‌های فناوری محور بدل ساخته است. ایجاد ساده زیرساخت‌های پرداخت و اتصال به بازار جهانی مسافر باعث شده تعداد پروژه‌های موفق استارتاپی گردشگری سیر صعودی داشته باشد.

لجستیک، کشاورزی هوشمند و انرژی‌های تجدیدپذیر

عمان به واسطه موقعیت ژئوپولیتیک و دسترسی به شاهراه‌های حیاتی دریایی، هاب بزرگ لجستیک منطقه و مقصد اصلی سرمایه‌گذاری استارتاپ‌هایی است که نوآوری در حمل‌ونقل، زنجیره تامین هوشمند و کشاورزی دیجیتال را هدف گرفته‌اند. استارتاپ‌های فعال در زمینه مدیریت نیروگاه‌های خورشیدی، آب‌شیرین‌کن‌های هوشمند و کارخانه‌های گلخانه‌ای حضوری پررنگ در مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی دارند و دولت با تسهیلات ویژه از توسعه آن‌ها حمایت می‌کند.

می توان گفت عمان با بهره‌مندی از سیاست‌های درهای باز اقتصادی، اصلاحات حقوقی، تسهیل مهاجرت و جذب سرمایه‌گذار و تمرکز بر رشد فناوری، یکی از پیشروترین مقاصد خاورمیانه در حوزه کارآفرینی و راه‌اندازی استارتاپ در سال‌های اخیر بوده است. ساختار شفاف ثبت شرکت، وجود معافیت‌های مالیاتی در مناطق آزاد، ارائه تسهیلات دولت و بخش خصوصی و نقش پررنگ شتابدهنده‌ها دست به دست داده تا این کشور به مرکز جذب کارآفرینان داخلی و بین‌المللی بدل شود.

البته، برخی چالش‌ها همچون وابستگی نسبی به قوانین سنتی، چالش نیروی انسانی ماهر و رقابت منطقه‌ای همچنان پابرجا است که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاران خواهد بود. اما چشم‌انداز روشن 2040، سرمایه‌گذاری پیوسته بر نوآوری، توسعه خدمات دیجیتال و باز بودن فضا برای ورود سرمایه‌گذاران و کارآفرینان خارجی، عمان را در موقعیت ممتازی نسبت به سایر بازارهای منطقه قرار داده است.

برای هر کارآفرین ایرانی یا بین‌المللی علاقه‌مند به راه‌اندازی استارتاپ در این کشور، آشنایی کامل با ساختار حقوقی، انتخاب حوزه تخصصی پرپتانسیل، بهره‌گیری از حمایت‌های دولتی و شتابدهنده‌ای، و شناخت روندهای اکوسیستم عمان الزامی است. چنین رویکردی می‌تواند به موفقیت پایدار در بازار پرظرفیت و روبه‌رشد عمان منجر شود و جایگاه کارآفرین را در اقتصاد آینده‌نگر این کشور تثبیت نماید.